MAKALE & YORUM DETAYI
  • Tarih:  28.09.2011
  • Konu:  Organize Sanayi Bölgelerince Yatırımcılara Kısmen Veya Tamamen Bedelsiz Sanayi Parseli Tahsisi Uygulaması
  • Yazar:  Ahmet KUTSAL -   Yeminli Mali Müşavir -   Sorumlu Ortak Baş Denetçi

A) Giriş :

Halen ülkemizde 264 adet Organize Sanayi Bölgesi (OSB) bulunmaktadır. Bu OSB’lerin bir kısmı kuruculardan ve katılımcılardan sağlanan kaynaklarla, bir kısmı ise Bilim, Sanayi ve  Teknoloji  Bakanlığından  kredi  kullanmak suretiyle arsa ve altyapı harcamalarını sürdürmekte olup, Bakanlık  kredisi  kullanan OSB’lerden  kredi  borçlarını tamamen ödeyenler bulunduğu gibi, mevcut parsellerine yeterli talep gelmediğinden, halen  kredi  borçlarını ödeyemeyen OSB’ler de mevcuttur.

Bu makalemizde, son günlerde kamuoyu gündemini işgal eden “Organize Sanayi Bölgelerince kısmen veya bedelsiz sanayi parseli tahsisi” meselesini, hangi OSB’lerin kapsama dahil olduğu, bu  uygulamadan  yararlanmanın önünde ne tür engeller bulunduğu açısından değerlendirmeye çalışacağız. Bu  uygulamadan  yatırımcıların yararlanma koşulları ve meselenin yatırımcılar, yani müstakbel katılımcılar (Katılımcı; OSB’de adına sanayi parseli tahsis edilmiş gerçek ve tüzel kişi) açısından  değerlendirilmesi , başka bir makalenin konusu teşkil etmektedir.

B) OSB’lerde Kısmen Veya Tamamen Bedelsiz Parsel Tahsisi

5084 Sayılı Kanun  Uygulaması

06.02.2004 Tarihli resmi gazetede yayımlanan 5084 sayılı Kanun’un Geçici 1. Maddesi ile; gelişmişlik düzeyi düşük 49 ilde (önce 36 il iken 13 il 5035 sayılı Kanunla eklendi) ve kalkınmada öncelikli yörelerde kurulmuş OSB’lerde, yatırımcılara bedelsiz parsel tahsisi yapılması imkanı sağlanmıştı. Söz konusu parselin bedelinin Bakanlığa kredi borcu bulunan OSB’lerde  kredi  borcuna mahsuben, diğer OSB’lerde ise Hazinece nakden ödenmesi öngörülmüş,  uygulamanın  usul ve esasları da 02.07.2004 tarih 25510 sayılı resmi gazetede yayımlanan Yönetmelikle belirlenmişti. Geçici madde ile getirilen bu  uygulama , bugün itibariye yürürlükte bulunmamaktadır.

5084 Sayılı Kanunla yapılan  uygulama , yatırımcıların fazlaca teveccüh göstermediği yörelere ve OSB’lere yönelim sağlamışsa da, halen bu OSB’lerde yatırımcı bekleyen parsellerin mevcudiyeti ve bu OSB’lerin de Bakanlığa  kredi  borcu bulunduğu bilinmektedir.

Özellikle gelişmişlik düzeyi düşük yörelerde yer alan ve Bakanlığa da  kredi  borcu bulunan OSB’lere yatırım çekilebilmesi, istihdam ortamının geliştirilmesi ve Bakanlığın tahsil edemediği  kredi  alacaklarının, OSB’lerin borçlarından mahsup yoluyla devlet desteği olarak yatırımcıya aktarılması gibi faydaları düşünülerek benzer bir  uygulamanın   yeniden   hayata  geçirilmesi gereği duyulmuştur.

C) OSB’lerde Kısmen Veya Tamamen Bedelsiz Parsel Tahsisi

4562 Sayılı OSB Kanunun Geçici 9. Madde  Uygulaması

12.04.2011 tarihli resmi gazetede yayımlanan 6215 sayılı Kanun’un 20. Maddesiyle, 4562 sayılı OSB Kanunu’na Geçici 9. Madde eklenmek suretiyle, bazı değişikliklerle, 5084 Sayılı Kanun uygulamasına benzer yeni bir uygulama hayatageçirilmiştir. Yeni uygulama; gerek işleyiş mantığı, gerekse de Kanuni lafızları ve uygulama yönetmeliklerindeki benzerlikler açısından eski uygulamaya çok benzemektedir.

Yeni   uygulamayı  yürürlüğe geçiren Geçici 9. Maddede; OSB’lerin yetkili organlarının karar almaları halinde, en az on kişilik istihdam (Tarıma Dayalı İhtisas OSB’lerde bu şart aranmaz) öngören yatırımlara girişen gerçek veya tüzel kişilere tamamen veya kısmen bedelsiz olarak parsel tahsisi yapılabileceği, bu durumda tahsis edilen parselin  değerinin , OSB’lere Bakanlar Kurulu kararı ile belirlenecek oran üzerinden, Hazinece ödeneceği, parselin  değerinin , Hazine Müsteşarlığının uygun görüşü alınmak suretiyle Bakanlıkça her organize sanayi bölgesi için tespit edilecek yılı metrekare fiyatı üzerinden hesaplanacağı belirtilmiştir. Aynı Maddede Bu  uygulamanın , bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren iki yıl süre için geçerli olacağı, bu sürenin Bakanlar Kurulu kararı ile en fazla iki defa ikişer yıl daha uzatılabileceği de ifade edilmiştir. Maddenin son fıkrasında bu  uygulamaya  ilişkin hususların yönetmelikle düzenleneceği belirtilmiştir.

Maddede  uygulamadan  yararlanma ya da yararlanmama tercihi, OSB’lerin yetkili organlarına yani müteşebbis heyete veya genel kurula bırakılmıştır.

C.1- Hangi OSB’lerdeki Parseller  Uygulama  Kapsamına Girebilecek?

4562 sayılı OSB Kanunu’nun Geçici 9. Maddesinin 2. Fıkrasının (a) ve (b) bentlerinde OSB’ler iki kategoriye ayrılmış, (a) bendinde Bakanlık  kredisi  kullanan ve halen  kredi  borcu bulunan OSB’ler, (b) bendinde Bakanlığa  kredi  borcunu tamamen ödeyen OSB’ler ile Bakanlık  kredisi  kullanmamış OSB’ler düzenlenmiştir. (a) Bendinde yer alan OSB’lerin, 12.04.2011 tarihinden önce yaptıkları parsel tahsislerine de bu  uygulamadan  yararlanma imkanı sağlanmışken, (b) bendindeki OSB’lere böyle bir imkan tanınmamıştır.

Geçici 9. Maddede zikredilen Bakanlar Kurulu kararı 02.06.2011 tarih ve 27952 sayılı resmi gazetede yayımlanmıştır. Kararda “Yatırım Teşvik  Uygulamalarında  Bölgeler” gruplandırması esas alınmış ve bu çerçevede parselin  değerinin  Hazinece karşılanması kararlaştırılan oranlar aşağıdaki gibi sınıflandırılmıştır.

a) I. Bölgedeki il ve ilçelerden sosyo- ekonomik  gelişmişlik endeks  değeri  1 ve altında olan il ve ilçelerde %50,

b) II. Bölgedeki illerin merkez ilçelerinde %50, ilçelerinde %60,

c) III. Bölgedeki illerin merkez ilçelerinde %70, ilçelerinde %90,

ç) IV. Bölgedeki il ve ilçelerde %100,

d) Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar kapsamına giren büyük ölçekli yatırımlar için tüm bölgelerdeki il ve ilçelerde %100.

Kararın (d) bendindeki yatırımlar hariç olmak üzere, Yatırım Teşvik  Uygulamalarında  Bölgeler gruplandırması ile 264 OSB’nin bölgesel pozisyonu dikkate alındığında, 196 OSB’de yapılacak yatırımların %50 ila %100 arasında değişen oranlarda Hazine desteğinde yararlanabileceği, I. Bölgede yer alan ve sosyo- ekonomik  gelişmişlik endeks  değeri  1’in üzerinde olan il ve ilçelerdeki 68 adet OSB’de ise Hazine desteği oranının %0 olduğu (destek sağlanmadığı) görülmektedir. Bakanlar Kurulu kararı ile getirilen kriter ile 68 OSB kapsam dışı kalmıştır. (OSB bazında Hazine desteğinden yararlanma oranlarına www.osbuk.org.tr adresinden ulaşılabilir)

C.2- Hazinece Yapılacak  Ödemeye  Esas Parsel Bedellerinin Tespiti

Geçici 9. Maddenin son fıkrasının işaret ettiği “Organize Sanayi Bölgelerinde Yer Alan Parsellerin Gerçek veya Tüzel Kişilere Tamamen veya Kısmen Bedelsiz Tahsisine Dair Yönetmelik” 26.08.2011 tarihli resmi gazetede yayımlanmıştır. Yönetmeliğin 5. Maddesinin 2. Fıkrası, 10. Maddesinin 4. Fıkrası ve 13. Maddesinin 1. Fıkrası incelendiğinde, Bakanlığa kredi  borcunu tamamen ödeyen OSB’ler ile Bakanlık  kredisi  kullanmamış OSB’lerin  uygulamadan  yararlanabilmesi için; alt yapı yatırımlarının, en geç Hazine tarafından bedel  ödemesinin  yapılacağı tarihe kadar, tamamlanması, parsel maliyetlerinin muhasebe kayıtlarından tespit edilebilecek aşamaya gelinmiş olması gerekmektedir.

Yönetmeliğin 13. Maddesinin 1. Fıkrasında, parsellerin  değerinin  tespitinde OSB’nin muhasebe kayıtlarındaki toplam yatırım harcamaları tutarından hareketle bulunan bedel ile, Bakanlıkça benzer işlerdeki  kredi  maliyetleri mukayese edilmek suretiyle tespit edilen bedelin karşılaştırılacağı, bu bedellerden düşük olanının Hazine ödemesine esas alınacağı belirtilmiştir.

Örnek: Metrekaresi 100 TL bedelle 4.000 m2‘lik parseller bulunan, %70 Hazine desteği sağlanan bir OSB’de, bir katılımcıya toplam (100 x 4.000 =) 400.000 TL bedelle bir parsel, bedelsiz tahsis  uygulamasından  önceki bir tarihte, normal yöntemlerle tahsis edilmiştir. Aynı parselin yanında yer alan aynı büyüklükteki başka bir parsel ise kısmen bedelli tahsis  uygulaması kapsamında başka bir katılımcıya tahsis edilmektedir. (Yatırımların tamamlanmasından sonra gerçek maliyetin 100 TL/m2olarak ortaya çıktığı varsayılmıştır.)

Bu durumda  uygulamadan  yararlanan katılımcı OSB’ye (400.000 x %30 =) 120.000 TL ödeyecek, OSB’ce bakiye 280.000 TL’nin Hazinece ödeneceği düşünülürken, Hazinenin belirlediği emsal maliyetin 60 TL/m2 olduğu belirtilerek OSB’ye (60 x 4.000 x %70 =) 168.000 TL  ödeme  yapılacaktır. Böylece bu parsel için OSB’nin tahsil ettiği toplam bedel (120.000 + 168.000 =) 288.000 TL olacaktır. Böylece gerçek maliyet bedeli ile tahsil edilen bedel arasındaki farkı teşkil eden (400.000 288.000 =) 112.000 TL’nin bütün katılımcılar tarafından karşılanması söz konusu olacaktır. 
Hazinece bedel  ödemesi  yapılabilmesi için,  uygulama  süresi içerisinde gerçek maliyetlerin hesaplanabilir aşamaya gelinmiş olması gerekmektedir. Nitekim Yönetmeliğin 13. Maddesinin 2. Fıkrasında, Bakanlık  kredisi  ile tamamlanan ve  kredi borcunu tahsis ettiği parsellerden elde ettiği gelirle geri ödeyen OSB’lerin bedel talebinde bulunamayacağı, başka bir ifade ile bu  uygulamadan  yararlanamayacakları belirtilmektedir. Zira Yönetmeliğin 13. Maddesi zaviyesinden bakıldığında, tahsis edilen parsellerle bütün maliyetler karşılanmış olduğundan, tahsis edilmeyen parsellerin maliyeti sıfır olarak dikkate alınmaktadır.

D) Sonuç ve  Değerlendirme  

OSB Kanunu’nun Geçici 9. Maddesinde düzenlenen kısmen veya bedelsiz sanayi parseli tahsisi  uygulamasının kamuoyunca doğru algılanamadığı görülmektedir. 264 OSB’den 68 tanesinde, Bakanlar Kurulu kararı gereğince,  uygulama kapsamı Hazine desteği sağlanmayacağı, kalan 196 OSB’den ise kaç tanesinin yatırımlarının tamamlamış ya da  uygulama süresi içerisinde tamamlayabilecek durumda olduğunun belli olmadığı, en nihayetinde bütün şartları haiz bulunsa dahi kaç OSB müteşebbis heyet veya genel kurulunun  uygulamaya  katılma kararı alacağı meçhuldür. Bu sebeple, bu  uygulamanın çok fazla etkin olamayacağı, ancak ellerinde hazır parseli ve Bakanlığa  kredi  borcu bulunan OSB’lere faydalı olabileceği anlaşılmaktadır.

Yasal düzenlemede bulunmayan ancak Yönetmelikle getirilen, alt yapı harcamalarının tamamlanmış olması şartı, uygulamanın  süresinin uzatılacağı varsayılsa dahi, OSB’leri  uygulamaya  katılma konusunda çekingenliğe sevk edecektir. Kaldı ki, Hazine desteğinin yatırımların tamamlanmasından ve Bakanlık incelemesinden sonraki bir tarihte sağlanacak olması, OSB’leri finansal açıdan zor durumda bırakacaktır.

OSB’lerin işletmeye alınmaları yıllarca süren bir süreç dahilinde gerçekleşmekte ve bu süreç içerisinde, katılımcılar farklı sürelerde, farklı maliyetlere katlanmaktadır. OSB yetkili organlarının önemli bir görevi de katılımcılar arasında adil bir maliyet paylaşımını sağlamaktır. Bu sebeple katılımcıların bir kısmının yüklendiği maliyetlerle oluşturulan parsellere ve alt yapı tesislerine,  yeni  katılımcıların daha düşük bedeller ödeyerek bir anlamda ortak olması adil olmayan bir  uygulamaya   yol açacağından, Bakanlıkça, fiili maliyetler göz ardı edilerek, götürü altyapı katılım bedeli tayin edilmesi, katılımcılar arasında adil olmayan bir maliyet paylaşımına  yol  açacaktır. Bu sebeple, halen bütün OSB’lerde metrekare fiyatları ve  ödeme  şekilleri tayin edilmiş bulunan boş parsellerin tahsis bedellerinin, yöreler itibariyle belli bir oranının Hazinece karşılanacağı öngörülerek,  uygulamaya  açıklık kazandırılmalıdır. Yine yöresel gelişmişlik düzeyleri dikkate alınarak, maktu Hazine desteği sağlanması da başka bir alternatif olarak düşünülebilir.

Mevcut düzenlemelerle ilgili  değerlendirmelerimiz  böyle olmakla birlikte, OSB yönetimlerince, tereddüt edilen hususlarda Bakanlıktan yazılı açıklama istenmelidir. Zira, en nihayetinde hangi Bölgelere hangi tutarlarda Hazine desteğinin ödenmesini uygun bulacak veya bulmayacak merci Bakanlık makamıdır.

(Bu makale 28.09.2011 tarihinde www.muhasebetr.com da yayınlanmıştır)

DÖVİZ
MALİ AÇIKLAMALARA ÜYELİK
E-Mail
MALİ TAKVİM